Αμερικανός συνθέτης και σαξοφωνίστας της τζαζ. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους μουσικούς του 20ου αιώνα, η τέχνη του οποίου ξεπερνά τα όρια της τζαζ. Μαζί με τους Κόλμαν Χόκινς, Λέστερ Γιάνγκ και Σόνι Ρόλινς αποτελούν την «αγία τετράδα» στο τενόρο σαξόφωνο.
Ο Τζον Γουίλιαμς Κολτρέιν γεννήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1926 στο Χάμλετ της Βόρειας Καρολίνας και ήταν γιος ενός ράφτη με μουσικές ανησυχίες και μιας νοικοκυράς. Μεγάλωσε σε πολυμελή θρησκευόμενη οικογένεια και σε μια περιοχή με έντονες τις φυλετικές συγκρούσεις. Έχασε νωρίς τον πατέρα του και η μητέρα του εξαναγκάστηκε να μετακομίσει στο Νιου Τζέρσι για να βρει δουλειά. Ο μικρός Τζον έμεινε σε σπίτι φίλων της οικογένειας και βρήκε αποκούμπι στη μουσική. Έμαθε κλαρινέτο, αλλά γρήγορα στράφηκε στην τζαζ και στο άλτο σαξόφωνο.
Σε ηλικία 19 ετών, ο Τζον κατατάχθηκε στο Ναυτικό, αλλά δεν απομακρύνθηκε από τη μουσική, καθώς απασχολήθηκε στην μπάντα του Ναυτικού στη Χαβάη. Τον επόμενο χρόνο αποστρατεύθηκε κι έκανε διάφορες δουλειές, μέχρι να προσληφθεί στην μπάντα του Ντίζι Γκιλέσπι το 1949. Μαζί του παρέμεινε μέχρι το 1952. Στη συνέχεια δούλεψε με την ορχήστρα του Ιρλ Μπόστικ, του Έντι Βίνσον και το γκρουπ του Τζόνι Χότζες.
Το καλοκαίρι του 1955 αποτελεί κομβικό σημείο στη σύντομη, αλλά μεστή καριέρα του, καθώς δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον τρομπετίστα Μάιλς Ντέιβις και γίνεται μέλος του συγκροτήματός του. Θα παραμείνει μαζί του για περίπου ένα χρόνο, στη διάρκεια του οποίου θα διαμορφώσει το στυλ του και θα πάρει πολύτιμα μαθήματα από τον Μάιλς για το πώς στήνεται και διευθύνεται μια ορχήστρα.
Ο Τζον είχε δύο μεγάλες αδυναμίες, που αποδείχθηκαν καθοριστικές για τη ζωή του: το ποτό και την ηρωίνη. Ο γάμος του με μια αμερικανίδα μουσουλμάνα, την Ναίμα, θα τον βοηθήσει να τα ξεπεράσει, μέσα από το ενδιαφέρον που έδειξε για τη μελέτη και τα διδάγματα του σουφισμού, ενός πνευματικού κινήματος στους κόλπους της Μουσουλμανικής θρησκείας. Το 1957 ο Κολτρέιν δουλεύει με τον μεγάλο πιανίστα Θελόνιους Μονκ. Τον ίδιο χρόνο κυκλοφορεί το ντεμπούτο άλμπουμ του με τον τίτλο «Blue Train».
Τo 1958 ξανασυναντά τον Μάιλς Ντέιβις και θα παραμείνει μαζί του ως το 1960. Θα συμμετάσχει στις ηχογραφήσεις δύο πολύ σπουδαίων άλμπουμ του («Milestones» και «Kind of Blue»), ενώ κυκλοφορεί το προσωπικό του «Giant Steps». Την εποχή εκείνη αρχίζει να παίζει σοπράνο σαξόφωνο, ένα όργανο ξεχασμένο από τον κόσμο της τζαζ.
Η ριζική αλλαγή στο παίξιμό του σηματοδοτείται με την αποχώρησή του από το γκρουπ του Μάιλς Ντέιβις. Σχηματίζει το περίφημο κουαρτέτο του το 1960 και μετά από μια σειρά δίσκων για την Atlantic υπογράφει με την Impulse, όπου φλερτάρει με μία πιο πειραματική μουσική, επηρεασμένος από τα ινδικά ράγκας και την free-jazz. Στο γκρουπ του συμμετέχουν μουσικοί, όπως ο πιανίστας Μακόι Τάινερ, ο σαξοφωνίστας Ερικ Ντόλφι, ο μπασίστας Ρέτζι Γουόρκμαν και ο ντράμερ Έλβιν Τζόουνς.
Οι κριτικοί διχάζονται.Το καθιερωμένο περιοδικό της τζαζ «Down Beat» χαρακτηρίζει τη μουσική του Κολτρέιν «Αντι-Τζαζ», ενώ στη Γαλλία τον αποδοκιμάζουν μετά από μία συναυλία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο Κολτρέιν να βάλει για λίγο φρένο στις πειραματικές του αναζητήσεις και να κυκλοφορήσει πιο συντηρητικούς δίσκους («Ballads»), ιδίως μετά την αποχώρηση του Ντόλφι.
Το 1964 επανέρχεται δριμύτερος και το κουαρτέτο του (Τζόουνς, Μακόι Τάνερ και Τζίμι Γκάριζον στο μπάσο), ηχογραφεί τον περίφημο δίσκο του «A Love Supreme», που θεωρείται το αριστούργημά του. Πρόκειται για μια τετραμερή σουίτα, διάρκειας 33 λεπτών, μία ωδή στην Πίστη και την αγάπη στον Θεό (όχι κατ' ανάγκη τον Θεό των Χριστιανών). Άλλωστε, ο Κολτρέιν είχε μελετήσει ινδουισμό, καμπάλα, γιόγκα, σούφι, αστρολογία, αφρικανική ιστορία, πυθαγόρειους, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Παρότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό έργο, με στοιχεία ατονικής μουσικής, αποτέλεσε εμπορική επιτυχία για τα μέτρα της τζαζ.
Οι πνευματικές του ανησυχίες θα καθορίσουν και θα χαρακτηρίσουν τη μουσική του έως το τέλος της ζωής του, με άλμπουμ, όπως τα «Meditations», «Ascension» και «Interstellar Space». Ο Τζον Γουίλιαμς Κολτρέιν πέθανε από κίρρωση του ήπατος στις 17 Ιουλίου 1967.
"Ο άντρας που κατηφορίζει βιαστικά τον δρόμο έχει επιβλητικό ανάστημα και φωτεινό βλέμμα, η θήκη με το σαξόφωνο είναι το μοναδικό του φορτίο, το βήμα του ταχύ προδίδει ότι κατευθύνεται σε επείγοντα προορισμό. Λίγο πιο κάτω δύο άστεγοι είναι ξαπλωμένοι στο πεζοδρόμιο ανταλλάσσοντας που και που καμιά κουβέντα ενώ μοιράζονται ένα μπουκάλι κρασί. Ο άντρας που κατηφορίζει και αυτοί οι δύο αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλον την ίδια στιγμή. "Κοίτα" λέει ο ένας, "λες να είναι ο...", "Δε λέω τίποτα" μουρμουρίζει ο άλλος, "Πέρνα μου το ποτό".
Ο άντρας με τα φωτεινά μάτια εστιάζει για λίγο το βλέμμα του και στους δύο, φαίνεται ότι νιώθει γι' αυτούς συμπόνια και έγνοια, τραβάει το πορτοφόλι του και βάζει από ένα χαρτονόμισμα στο χέρι του καθένα, αμέσως μετά συνεχίζει βιαστικός το δρόμο του. Ο άστεγος που είχε μιλήσει πρώτος κοιτάζει το χαρτονόμισμα και λέει με θλιμμένη φωνή "Ρε συ φίλε ήταν πραγματικά ο Trane... μου έδωσε ένα δεκάρικο! Κι εγώ που θα θελα να του κάνω αμέτρητες ερωτήσεις...για τη μουσική...".
Έτσι περιγράφει ο βιογράφος του ο J. C. Thomas μια αντιπροσωπευτική σκηνή της καθημερινότητας του Coltrane.
Όσο μπαίνεις μέσα στο μουσικό χώρο της jazz, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεσαι ότι η ιστορία και η εξέλιξη αυτού του ήχου είναι μεν κατάσταση συλλογικής δημιουργίας αλλά ταυτόχρονα είναι και προσωπικό δημιούργημα κάποιων συγκεκριμένων ανθρώπων που είχαν την ικανότητα να συλλέξουν, να επεξεργαστούν και να μεταμορφώσουν όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειάζεται ο καλλιτέχνης για να μορφοποιήσει τον ήχο.
Ο JohnColtrane ανήκει αδιαμφισβήτητα μέσα στην ελίτ της ελίτ των jazz μουσικών τόσο για την αντιμετώπιση του ήχου ως ήχο όσο και για την συνολική του στάση απέναντι στη ζωή, ένα πνεύμα φωτεινό και ανήσυχο που δραπέτευσε στον κόσμο της πνευματικότητας όχι από τάσεις φυγής αλλά από την ανάγκη του για γνώση και εξύψωση της ανθρώπινης φύσης. Αν ζούσε σήμερα ο JohnColtrane θα έκλεινε τα ογδόντα του χρόνια. Με αυτή την ευκαιρία θα επιχειρήσω μία σκιαγράφηση της μορφής, της πορείας και του έργου του μέσα από λόγια ή καταστάσεις που κατέθεσαν άνθρωποι που τον γνώρισαν αλλά κυρίως οι μουσικοί που δούλεψαν μαζί του και μοιράστηκαν τη μαγεία της μουσικής του ιδιοφυίας.
Στα μέσα της δεκαετίας του 50 ο Coltrane και ο MilesDavis είναι το hot πράγμα της εποχής.
Ο MartinWilliam περιγράφει: "Τα σόλο του Coltrane την εποχή του με τον Miles ήταν κατά κύριο λόγο διερευνητικά, μοιάζει να ενδιαφέρεται περισσότερο να ανακαλύψει παρά να αναπτύξει ολοκληρωμένες διατυπώσεις. Για την ώρα τον απασχολεί η ανεύρεση ενός λεξιλογίου που θα επιτρέψει αργότερα να χτίσει φράσεις, παραγράφους, δοκίμια. Τα σόλο του συχνά κλείνουν με μια σειρά από φαινομενικά αμήχανες νότες ή σβήνουν σε ένα είδους ψίθυρου ή διστακτικά παιγμένου κλισέ. Ίσως ο πειραματιζόμενος Coltrane να "καταπίνει" τις τελικές φράσεις του όταν η ροή των αναζητήσεών του τον έφερνε μπροστά σε κοινότοπες διατυπώσεις που δεν μπορούσε να αποφύγει μα δεν ήθελε στην πραγματικότητα να εκφέρει".
Άλλη σημαντική περίοδος της πορείας του ήταν εκείνη με τον TheloniousMonk.
Ο πιανίστας McCoyTyner θυμάται: "OJohn δίπλα στον Monk συμπλήρωσε τις γνώσεις του για την αρμονική δομή των θεμάτων. Ο Monk του άνοιξε τον δρόμο για περίπλοκες συνθέσεις όπως αυτή του "GiantSteps". Ο Coltrane έμαθε σε ποιο σημείο αξίζει αν σιωπάς ή να δίνεις χώρο σε κάποιον άλλον να εκφραστεί στο ενδιάμεσο διάστημα ή απλά να αφήνεις να λειτουργήσει το κενό. Ο Coltrane βάδιζε έτσι κι αλλιώς προς αυτή την κατεύθυνση αλλά η επαφή του με τον Monkεπιτάχυνε πολύ αυτή τη διαδικασία".
Στη φάση της μουσικής του ωριμότητας στα 60's ο Coltrane ηγείται του κλασσικού του κουαρτέτου με κινητήριες μορφές πέρα από τον ίδιο τον πιανίστα McCoyTyner και τον ντράμερ ElvinJones. Τότε ηχογραφήθηκε ένας θεμελιώδης για την ιστορία της jazz δίσκος, το "Myfavouritethings". Οι κριτικές που δέχτηκε εξαιρετικές, ο CharlesHana έγραφε τότε στην SundayTribune : "Ο Coltrane δεν είναι καλλιτέχνης που ακούγεται επιπόλαια, πρέπει να του χαρίσετε αμέριμνη την προσοχή σας, έτσι μόνο θα αρχίσετε να συνειδητοποιείτε το μέγεθος του ταλέντου του. Εκπέμπει ένα μουσικό "συνειδησιακό ρεύμα", η μουσική του ίσως να μοιάζει ακατανόητη σε μερικούς, η σημασία και η αξία της όμως έγκειται σε αυτή ακριβώς την παρορμητική δύναμη που τον οδηγεί να υφαίνει σχεδόν στιγμιαία ολόκληρο σύνολο διαφορετικών μουσικών ιστών, αυτό ακριβώς κάνει στο "Myfavouritethings" που είναι πραγματικά ένας καταπληκτικός δίσκος".
Ο Coltrane αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται ακόμη και σήμερα όχι μόνο ως μέγιστος μουσικός της jazz αλλά και ως πνευματικός οδηγός ανάλογου επιπέδου με τους ιδρυτές θρησκειών. Κάτι που πραγματικά φαντάζει παράξενο αφού τίποτα στη ζωή ή στη σκέψη του Coltrane δεν τον κάνει να ξεχωρίζει από τους άλλους θνητούς, σεμνός, μπερδεμένος, πάλευε συνέχεια με δαίμονες που ποτέ δεν κατόρθωσε να νικήσει ολοκληρωτικά. Από μουσική άποψη βέβαια τα πράγματα είναι διαφορετικά, ολόκληρες γενιές μουσικών όχι μόνο της jazz αλλά και του ροκ και όλων των ρευμάτων της fusion χρωστούν σχεδόν τα πάντα στην τέχνη του.
O Coltrane όταν στράφηκε στη θρησκεία και τα ναρκωτικά οι παροιμιώδης πραότητά του μετατράπηκε σιγά - σιγά σε μια αποξένωση, μία ελεγχόμενη συγκράτηση μέσα στη γενική αναταραχή του κόσμου, χαρακτηριστικά όταν μια μέρα ο ElvinJones κατέστρεψε το αυτοκίνητο του Coltrane σε μία έκρηξη θυμού ο Trane απλώς παρατήρησε ότι αυτοκίνητο μπορούσε να αγοράσει καινούργιο αλλά όμως ντράμερ σαν τον ElvinJones δεν μπορούσε να βρει!!!
Για τον Coltrane η μουσική δεν ήταν θέμα αισθητικής αλλά μάλλον διέξοδος προς τα τοπία της φιλοσοφίας και της μεταφυσικής, γι' αυτό και ο ίδιος έδινε την εντύπωση ότι διαρκώς καταπιανόταν με κάτι, το δοκίμαζε και μετά προχωρούσε σε κάτι άλλο
Ο Coltrane χάραξε μία πορεία αναζητώντας ακριβές αξίες ανταλλάσσοντας αυτή την εξερεύνηση με τα υλικά αγαθά. Αυτή η προσήλωση στάθηκε αμετακίνητος προορισμός έως ότου ο καρκίνος έβαλε τέλος στη ζωή του.
Ένας λευκός μουσικός της jazz που θα διέθετε την ιδιοφυία του Coltrane θα είχε σίγουρα τη δυνατότητα να τελειώσει τις μέρες του τιμημένος ως ένας άλλος Πικάσο αναγόμενος σε σχεδόν ιερό θεσμό της εποχής μας, ο John όμως γεννήθηκε μαύρος..."
http://allotino.pblogs.gr/2008/08/happy-birthday-mister-john-coltrane.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου